İdare hukuku, kamu idaresinin işleyişini, idarenin bireylerle ve diğer kamu kurumlarıyla ilişkilerini düzenleyen çok önemli bir hukuk dalıdır. İdarenin yetkileri kanunlarla belirlenmiştir. Bu nedenle idare, kanundan aldığı yetkiyle çeşitli işlemler veya eylemlerle kamu hizmetinde bulunur. İdarenin tüm işlemleri hukuka uygun olmalıdır. Ancak eğer hukuka aykırı bir idari işlem tesis edilmiş ise; bu işlemin yargı yoluyla iptal edilmesi mümkündür. Bu yazımızda idari işlemlere karşı açılabilecek iptal davalarını ele alacağız. Bursa Avukat ve Bursa İdare Hukuku Avukatı olarak genel anlamda İdare Hukukunun konusuna giren tüm alanlarda, özel anlamda ise idari işlemlere karşı açılacak iptal davası konusunda uzman İdare Hukuku Avukatı kadrosu ile Türker Hukuk Bürosu olarak yanınızdayız.
İdari İşlem Nedir?
İdari işlem, idarenin kamu gücüne dayanarak, idare hukuku alanında, örneğin, atama, ruhsat verme, imar planı değişikliği gibi tek taraflı irade beyanıyla hukuki sonuçlar doğuran işlemleridir. Bir idari işlemin hukuka uygun olması için ayrıntıları aşağıda açıklandığı üzere yetki, sebep, konu, amaç ve şekil olmak üzere çok önemli beş unsurunun bir arada olması gerekmektedir.
İdari İşlemin Unsurları Nelerdir?
1.Yetki: İşlemi gerçekleştiren idari makamın, kanunlarla belirlenmiş yetkiye sahip olması gerekir.
2.Sebep: İşlemin dayandığı hukuki veya fiili nedenlerin bulunması şarttır.
3.Konu: İşlemin doğurduğu hukuki sonuç veya etki, hukuka ve mevzuata uygun olmalıdır.
4.Amaç: İdarenin işlemi gerçekleştirme amacı, kamu yararına hizmet etmelidir.
5.Şekil: İşlemin kanunlarda belirtilen usul ve şekil kurallarına uygun olarak yapılması gerekir.
İdari İşlemin Özellikleri Nelerdir?
Tek Taraflılık: İdare, işlemi tek taraflı olarak tesis eder ve bu işlem muhatabın rızasına bağlı değildir.
İcrailik: İdari işlemler, kural olarak kendiliğinden yürürlüğe girer ve derhal uygulanabilir niteliktedir.
Hukuka Uygunluk Karinesi: İdari işlemlerin hukuka uygun olduğu varsayılır; ancak bu karine aksi ispat edilebilir.
İdari İşleme Karşı İptal Davası Açma Sebepleri Nelerdir?
İdari işlemlere karşı iptal davası; yukarıda sayılıan unsurlardan birisi veya birden fazlasının hukuka aykırı olması iddiana dayanılarak açılır. Yani bir idari işlemin iptal davasına konu edilebilmesi için o işlemin yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unusurlarının en az bir tanesinin hukuka aykırı olduğunun iddia edilmesi gerekmektedir.
Her idari birimin yetkisi bir coğrafi alan ile sınırlıdır. İdarenin yetkili olduğu yer dışında kalan alanlarda işlem yapması mümkün değildir. Örneğin, A belediyesi B beldiyesinin sınırları içinde kalan bir yerde çevre düzenlemesi yapamaz veya İstanbul’da çalışan bir memur hakkında Bursa Valiliği disiplin cezası veremez. Eğer bu şekilde bir işlem olursa idari işlemin yetki unsuruna aykırılıktan iptal davası açılabilir.
Tüm idari işlemler belirli biçim şartlarına uyarak tesis edilirler. İdari işlemin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için yasa, tüzük yönetmelik gibi mevzuatta öngörülen biçim koşullarına uygun yapılması gerekir. Örneğin, disiplin cezaları öncesinde ilgili memura savunma hakkı tanınması yasal bir zorunluluktur; bu prosedürün atlanması şekil yönünden hukuka aykırılık oluşturur.
İdari işlemin dayandığı sebep hukuka ve idarenin açıkladığı sebepler gerçeğe aykırı ise idari mahkemeler işlemin iptali kararı verir. Örneğin, bir öğretmenin, hakkında somut ve geçerli bir delil olmaksızın, yalnızca dedikodulara dayanarak görevden uzaklaştırılması olayında sebep yönünden hukuka aykırılık söz konusudur.
İdari işlemin konusu; o idari işlemin meydana getireceği hukuki neticedir. Örneğin inşaat ruhsatının konusu, mevzuata uygun olmalıdır; bir belediyenin, kanunların açıkça yasakladığı bir alanda inşaat ruhsatı vermesi konu yönünden hukuka aykırıdır.
İdari işlemin amacı kamu yararı olmalıdır. Bir kamu kurumunun, belirli bir kişiyi kayırmak amacıyla ihale şartlarını o kişinin avantajına olacak şekilde düzenlemesi durumunda amaç kamu yararı olmayacağı için bu şekildeki bir işlemin iptali amaç unusuruna aykırılıktan dolayı sağlanabilir.
İptal Davası Açma Süresi
İptal davalarının en önemli püf noktalarından bir tanesi belki de en önemlisi dava açma süreledir. Zira bu süreler kanunda hak düşürücü süre olarak düzenlenmiştir. Eğer ilgili kişi iptal davasını süresinde açmazsa davası -esas açısından haklı olsa- bile usulden reddedilecektir.
İdari işlemin iptali talebi ile iptal davası açma genel süresi, Danıştay ve idare mahkemelerinde 60 gün, vergi mahkemelerinde ise 30 gündür. Bireysel işlemlere karşı iptal davası açma süresi ilgili kişiye yazılı bildirim yapıldığı tarihte başlar. Genel düzenleyici işlemlere karşı iptal davası açma süresi ise; Resmî Gazete’de yayımlanan işlemlerde, yayımlanma tarihi; diğer durumlarda ise ilan tarihinden itibaren işlemeye başlar.
İlgili kişi, dava açma süresi içinde idareye başvurarak işlemin kaldırılmasını, geri alınmasını veya değiştirilmesini talep edebilir. Bu başvuru, dava açma süresini durdurur. İdare, başvuruya 30 gün içinde cevap vermezse, talep reddedilmiş sayılır ve bu sürenin bitiminden itibaren kalan dava açma süresi işlemeye devam eder.
Yürütmenin Durdurulması Nedir?
Yürütmenin durdurulması, idari işlemlerin uygulanmasının, mahkeme kararıyla geçici olarak askıya alınmasını sağlayan bir hukuki mekanizmadır. Bu karar, idari işlemin iptali için açılan dava süresince, işlemin doğurabileceği telafisi güç veya imkânsız zararların önlenmesi amacıyla verilir. İdari işlemler, hukuka uygunluk karinesinden yararlandığından, kural olarak dava açılması işlemin yürütülmesini durdurmaz; ancak eğer dava konusu idari işlem hukuk kurallarına belirgin bir şekilde aykırı ise ve idari işlemin uygulanması halinde, birey veya toplum açısından giderilmesi zor veya imkânsız zararların ortaya çıkma ihtimali bulunuyor ise işlemin yürütmesi mahkeme kararı ile durdurulabilir. Yürütmenin durdurulması kararı için mutlaka buna ilişkin talep olması gerekir. Mahkeme kendiliğinden buna karar veremez. Bahse konu talep dava açılırken ilk anda ileri sürülebileceği gibi daha sonra verilecek bir dilekçe ile de istenebilir.
Yürütmenin durdurulması kararı, dava sonuçlanıncaya kadar geçerli olan bir ara karardır. Bu karar, idari işlemin uygulanmasını geçici olarak durdurur; ancak işlemi tamamen ortadan kaldırmaz. Yürütmenin durdurulması kararı verilen dosyalar, mahkemeler tarafından öncelikli olarak incelenir ve karara bağlanır.
İdari yargıda iptal davası açmak süreleri ve usulleri açısından karmaşık olabileceğinden, hak kaybına uğramamak için uzman bir idare hukuku avukatından danışmanlık alınması faydalıdır. Bu bağlamda Bursa Avukat ve Bursa İdare Avukatı olarak İdare Hukukunun alanına giren tüm konularda uzman İdare Hukuku Avukatı kadromuz ile Türker Hukuk Bürosu olarak hukuki destek ve danışmanlık hizmeti vermekteyiz.
İdari işlemlere karşı açılacak iptal davaları ile ilgili sorularınızı Bursa Avukat ve Bursa İdare Hukuku Avukatı olarak Türker Hukuk Bürosu’na sorabilirsiniz.
