Kamu ihaleleri idare hukukunun en önemli; ancak bir o kadar da karmaşık konularından biridir. Genel bir tanımla kamu ihalelerini; kamu idarelerine ait malların satılması, kiralanması, taşınmazların üzerinde mülkiyetin dışında ayni hak tesisi gibi durumlarda en uygun bedeli teklif eden isteklinin belirlenmesi ve işin yine bu istekli üzerinde bırakılmasına yönelik işlemlerin tamamı olarak açıklayabiliriz. Bu süreçlerin ele aldındığı temel kanunumuz 4734 sayılı Kamu İhale Kanunudur. Bazen çeşitli nedenlerle (örneğin, ihale dokümanında yer alan düzeltilmesi imkânsız eksiklikler, temel ilkelerin ihlali, yasaklı istekli üzerine ihale yapılması veya ihale sürecinde yapılan hatalar) ihaleler iptal edilebilmektedir. Bu makalemizde kamu ihalelerinin iptal sürecini ve olası hak kayıpları karşısında isteklinin tazminat hakkı üzerinde duracağız. Bursa Avukat ve Bursa İdare Hukuku Avukatı olarak genel anlamda İdare Hukukunun konusuna giren tüm alanlarda, özel anlamda ise kamu ihaleleri konusunda uzman İdare Hukuku Avukatı kadrosu ile Türker Hukuk Bürosu olarak yanınızdayız.
Kamu İhalelerine Karşı Hukuki Başvuru Yolları
1-İdari Şikayet ve İtirazen Şikayet
İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia edenler, usulüne uygun olmak şartıyla şikayet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunabilirler. Şikayet ve itirazen şikayet başvuruları, dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu idari başvuru yollarıdır.
a-İdari Şikayet
İdari şikayet başvurusu, ihale sürecinde gerçekleştirilen hatalı veya usulsüz işlemler nedeniyle, hakkı ihlal edildiği iddia edilen kişi tarafından doğrudan ihaleyi yapan idareye yapılan başvurudur. Bu başvuru ile, öncelikle idarenin kendi iç mekanizmalarıyla hatanın giderilmesi amaçlanır. İdari şikayet başvurusu; şikayete konu işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden itibaren 21 inci maddenin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on gün içinde ve sözleşmenin imzalanmasından önce yapılmalıdır.
İdare, şikayet başvurusu üzerine gerekli incelemeyi yaparak on gün içinde ihale sürecinin devam etmesine engel oluşturacak ve düzeltici işlemle giderilemeyecek hukuka aykırılığın tespit edilmesi halinde; ihalenin iptaline, düzeltme yapılması yoluyla giderilebilecek ve ihale sürecinin kesintiye uğratılmasına gerek bulunmayan durumlarda düzeltici işlem belirlenmesine veya başvurunun süre, usul ve şekil kurallarına uygun olmaması, usulüne uygun olarak sözleşmenin imzalanmış olması veya şikayete konu işlemlerde ihalenin iptalini veya düzeltici işlem belirlenmesini gerektirecek hukuka aykırılığın tespit edilememesi hallerinde; şikayetin reddine, karar verir. Alınan karar, şikayetçi ile diğer aday veya istekliler ile istekli olabileceklere karar tarihini izleyen üç gün içinde bildirilir.
İdarenin kararına karşı, şikayetçi tarafından, kararın tebliğinden itibaren on gün içinde Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet başvurusunda bulunulabilir. İdareye şikayet başvurusunda bulunulması halinde; nihai karar verilmeden sözleşme imzalanamaz.
b-İtirazen Şikayet
Yukarıda açıklandığı üzere ihaleyi yapan idareye yapılan şikayet sonucunda, ilgili idare tarafından verilen karara karşı bu defa Kamu İhale Kurumu’na itiraz edilebilir. Bu başvuruya itirazen başvuru denir. İtirazen şikayet süresi idari şikayet üzerine verilen kararın tebliğinden itibaren on gündür. İtirazen şikayet başvurusunda başvuru bedelinin ödenmesi gerekir. Başvuru teminatları Kurum hesaplarına yatırılır.
İtirazen şikayet başvurusu üzerine Kamu İhale Kurumu tarafından gerekçeli olarak;
- İhale sürecinin devam etmesine engel oluşturacak ve düzeltici işlemle giderilemeyecek hukuka aykırılığın tespit edilmesi halinde ihalenin iptaline,
- İdare tarafından düzeltme yapılması yoluyla giderilebilecek ve ihale sürecinin kesintiye uğratılmasına gerek bulunmayan durumlarda, düzeltici işlem belirlenmesine,
- Başvurunun süre, usul ve şekil kurallarına uygun olmaması, usulüne uygun olarak sözleşme imzalanmış olması veya şikayete konu işlemlerde hukuka aykırılığın tespit edilememesi veya itirazen şikayet başvurusuna konu hususun Kurumun görev alanında bulunmaması hallerinde başvurunun reddine, karar verilir.
Kurumun görev alanında bulunmaması hali hariç, itirazen şikayet başvurusunun reddedilmesi durumunda, başvuru teminatı yatırılan hallerde teminatın gelir kaydedilmesine de karar verilir.
Kamu İhale Kurumu, itirazen şikayete ilişkin nihai kararını, incelenen ihaleye ilişkin gerekli bilgi ve belgeler ile ihale işlem dosyasının kayıtlara alındığı tarihi izleyen yirmi gün içinde vermek zorundadır. Kurul tarafından verilen bütün kararlar, karar tarihini izleyen beş iş günü içinde taraflara tebligata çıkarılır ve tebligata çıkarıldığı tarihi izleyen beş gün içinde Kurumun internet sayfasında yayınlanır. Kararlara erişim ücrete tabi tutulamaz.
2-İptal Davaları ve Yargısal Denetim
İhale kararları neticede idari bir işlemdir ve sözkonusu idari tasarruflara karşı idari yargı yolu açıktır. Nitekim 4734 s. Kamu İhale Kanunu md. 59’da da “yargısal inceleme” konusu düzenlenmiş ve “Şikâyetler ile ilgili Kurum tarafından verilen nihai kararlar Türkiye Cumhuriyeti Mahkemelerinde dava konusu edilebilir ve bu davalar öncelikle görülür” hükmü ile konu yasal bir düzenlemeye tâbi tutulmuştur. İdari işlemlerin iptali için açılacak davalarının genel iptal nedenleri bu davalar için de söz konusudur. Yine her iptal davasında olduğu gibi burada da açık bir hukuksuzluk hali olması ve telafisi güç veya imkansız zararların doğması ihtimalinde yürütmenin durdurulması kararları da gündeme gelebilecektir. Kamu ihalelerinin iptali için açılacak davaların diğer iptal davlarına göre öncelik hakkı vardır. Yani, kanundan kaynaklanan özel yetkiden dolayı bu davalar öncelikli olarak görülür. Hasım mevkiinde Kamu İhale Kurumu (KİK) gösterilir. Karar KİK hakkında verilir. İptal davası açılması KİK’in ihale süreci ile ilgili kararının uygulanmasını -yürütmenin durdurulması kararı olmadıkça- durdurmaz.
Kamu İhalesinin İptal Edilmesi Üzerine Tazminat İstemi
Kamu ihalesinin iptal edilmesi durumunda, ihaleye katılan isteklilerin uğradığı zararların tazmini belirli şartlar altında mümkündür. İdarenin kusurlu veya hukuka aykırı bir işlemi nedeni ile ihalenin iptal edilmesi halinde, zarar gören istekliler, uğradıkları zararların karşılanması için idareye karşı tazminat talebinde bulunabilirler. Bu amaç doğrultusunda idarenin kusuru nedeni ile zarara uğradığını iddia eden kişiler idare mahkemesinde tam yargı davası açabilirler. Bu davada, ihalenin iptalinden kaynaklanan maddi zararların tazmini talep edilir.
Yukarıda açıklandığı şekilde açılacak tazminat davalarında dikkate alınması gereken çok önemli hususlar vardır. Öncelikle idarenin iptal kararı ile isteklinin uğradığı zarar arasında doğrudan bir bağlantı olmalıdır. Sonrasında ihalenin iptalinin, idarenin hukuka aykırı veya kusurlu bir işleminden kaynaklanması gerekmektedir. Son olarak ise zararın miktarı ve niteliği somut delillerle ispatlanmalıdır.
Sonuç olarak, kamu ihalesinin iptali durumunda, isteklilerin uğradıkları zararların tazmini için idari ve yargısal yollar mevcuttur. İsteklilerin, hak kaybına uğramamaları için belirtilen usul ve süreleri dikkatle takip etmeleri önemlidir. Bu bağlamda Bursa Avukat ve Bursa İdare Avukatı olarak İdare Hukukunun alanına giren tüm konularda uzman İdare Hukuku Avukatı kadromuz ile Türker Hukuk Bürosu olarak hukuki destek ve danışmanlık hizmeti vermekteyiz.
Kamu İhalelerine karşı açılacak iptal davaları ile buna bağlı açılacak tazminat davları ile ilgili sorularınızı Bursa Avukat ve Bursa İdare Hukuku Avukatı olarak Türker Hukuk Bürosu’na sorabilirsiniz.
