Küreselleşme ile birlikte uluslararası göç hareketleri dünyanın en büyük sorunlarından biridir. Ülkemiz de özellikle son on yılda bu göç dalgasından fazlasıyla nasibini almış ve ülkemizdeki yabancı nüfusunda ciddi artışla olmuştur. Bu çerçevede yabancıların Türkiye’de yasal olarak ikamet etmelerini sağlayan ikamet izinleri, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kapsamında düzenlenmiştir. Bu yazımızda Türkiye’de oturma izinleri ile ilgili yasal prosedürleri ele alacağız. Bursa Avukat ve Bursa Yabancılar Hukuku Avukatı olarak genel anlamda Yabancılar Hukukunun konusuna giren tüm alanlarda, özel anlamda ise oturma izinleri konusunda uzman Yabancılar Hukuku Avukatı kadrosu ile Türker Hukuk Bürosu olarak yanınızdayız.
Oturma İzni Nedir?
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa (YUKK’a) göre ikamet izni Türkiye’de kalmak üzere verilen izin belgesini ifade etmektedir. Yetkili makamlar tarafından düzenlenen bu izin belgesi yabancıya ülkemizde belirli bir süreliğine ve belirli bir yerde yaşama hakkı sağlamaktadır. Kamusal düzenin sağlanması ve korunması açısından önem arz eden ikamet izni; yabancının talepte bulunması, istenilen evraklarla başvurması ve talepte bulunduğu ikamet izni türünde şartları taşıması halinde düzenlenmektedir.
Oturma İzni Çeşitleri Nelerdir?
6458 sayılı Kanun kapsamında altı farklı ikamet izni türü belirlenmiştir. Bu izinler şu şekildedir:
1- Kısa Dönem İkamet İzni: Turizm, iş görüşmeleri, gayrimenkul alımı, sağlık tedavisi, bilimsel araştırma, hizmet içi eğitim programına katılma, Türkiye Cumhuriyetinin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla gelme, Türkçe öğrenme kurslarına katılma gibi birçok nedenle en fazla iki yıl süreyle verilebilir.
2- Aile İkamet İzni: Türk vatandaşları veya Türkiye’de yasal ikamet iznine sahip kişilerin eşleri ve 18 yaş altı çocuklarına 3 yıla kadar verilebilir.
3- Öğrenci İkamet İzni: Türkiye’de yükseköğretim kurumlarında eğitim gören yabancılara öğrenim süresine göre verilir.
4- Uzun Dönem İkamet İzni: En az 8 yıl kesintisiz ve yasal olarak Türkiye’de kalan yabancılara süresiz olarak verilebilir.
5- İnsani İkamet İzni: Zorunlu ve istisnai durumlarda, diğer izin türlerine başvuru yapılamadığında geçici olarak verilir. Bu tür izinlerin düzenlenmesinde insan hakları alanındaki gelişmeler ve Türkiye’nin insani nedenlerle ülkelerini terk etmek zorunda kalan yabancılara yönelik koruyucu tutumunun etkisi büyüktür. Bakanlıkça belirlenen sürelerle sınırlı olmak kaydıyla ve Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün onayı da alınarak valiliklerce insani ikamet izni verilebilir ve verilmiş olan bu izinler uzatılabilir.
6- İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni: İnsan ticareti mağdurlarına korunma ve rehabilitasyon süresince verilir. İnsan ticareti mağduru ikamet izni valiliklerce süreli olarak düzenlenmektedir. Bu süre 30 gündür. Düzenlenen insan ticareti mağduru ikamet izinleri en fazla altışar aylık sürelerle uzatılabilecek, ancak bu süreler toplamda 3 yılı geçemez.
Oturma İzni Başvurusunun Reddedilmesinin Nedenleri Nelerdir?
İkamet izni başvurusunun reddi, genelde yapılan usul hataları veya oturma izni başvurusunun türüne göre, başvuru sahibince yerine getirilmesi gereken şartların karşılanmaması nedeniyle gerçekleşir. Uygulamada ikamet izni başvurusunun reddedilmesine neden olan durumlar genellikle şunlardır: Başvuruda bulunulan ikamet izni türüne göre aranan şartların mevcut olmaması, Başvuru sahibi yabancı hakkında verilmiş deport kararı bulunması, Başvuru sahibinin Türkiye’ye giriş yasağı bulunması, Başvuru sahibinin toplum sağlığını riske edecek bir Yabancı olması, başvuru sahibinin ikamet izni alması halinde Türkiye’de kalacağı adres bilgilerini ibraz etmemesi, Yabancının vize ihlalinde bulunmasının ardından oturma iznine başvurması, Başvuru sahibinin, kendisi için uygun ikamet izni türü yerine bir başka ikamet izni çeşidine başvurması, Başvuru sahibinin, vize muafiyet süresinin tamamlanmasının ardından oturma izni başvurusunda bulunması.
İkamet izni başvurusu reddi sebepleri için, yukarıda sıralanan sebepler haricinde, somut olayın özelliklerine göre farklı sebepler de mevcut olabilir. Zira oturma izni başvurusunun reddini gerektirecek hallerin tamamı, yasalarla sınırlı olarak düzenlenmemiştir. Bu bakımdan, ikamet izni başvurusu gerçekleştirilirken son derece dikkatli olmak önemlidir.
Oturma İzni Başvurusu Reddedilirse Neler Yapılabilir?
İkamet izni başvurusunun reddine ilişkin karar, başvuru sahibine yazılı olarak tebliğ edilir. Tebliğde, ret gerekçeleri açıkça belirtilir ve bu karara karşı hangi yollarla başvuru yapılabileceği gösterilir. Ret kararının ardından, yabancıya genellikle 10 günlük bir sürede Türkiye’yi terk etme yükümlülüğü getirilir. Bu süre içinde çıkış yapılmazsa, kişi hakkında idari para cezası ve sınır dışı kararı uygulanabilir. Başvurusunun red kararı kendisine tebliğ edilen yabancının önünde hukuki olarak iki alternatif bulunmaktadır. Bu yollar şu şekildedir:
1-İdari İtiraz
İkamet izni başvurusunda bulunan yabancının, başvurusunun reddedilmesi kararına karşı, kararın tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde İl Göç İdaresi Müdürlüğü aracılığıyla Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne itiraz etme hakkı vardır.
Bu başvuru idari bir yol olup, iptal davası açma süresini askıya alır. Göç İdaresi, bu itirazı 30 gün içinde yanıtlamakla yükümlüdür. Bu şekilde yapılacak bir itirazın sonunda şu olasıklar söz konusu olabilir:
Olumlu cevap verilmesi halinde ikamet izni düzenlenebilir.
Olumsuz cevap verilmesi durumunda, kalan süre içinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.
30 gün içinde cevap verilmemesi durumunda ise zımni ret söz konusu olur ve kalan süre zarfında dava açılabilir.
Burada özellikle sürelere dikkat edilmelidir. Ret kararının tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün boyunca idareye itirazda bulunma veya idare mahkemesinde dava açma imkanı mevcuttur. Başvurucu örneğin 10. gün itirazda bulunur ve bu itiraza 20 gün sonra ret cevabı verilirse idari dava açmak için kalan süre, ret kararının tebliğini izleyen günden itibaren 50 gün olacaktır. Bu süre zarfında, idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.
2- İptal Davası
Ret kararına karşı, idari itiraz yoluna gidilmeksizin doğrudan idare mahkemesinde dava açılması da mümkündür. Ret kararına karşı esaslı başvuru yolu, idari yargıya başvurudur. Yabancı, tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde yetkili İdare Mahkemesi’nde iptal davası açabilir. Dava dilekçesinde, başvuru sahibinin hukuki durumu, başvurunun neden reddedildiği ve bu ret kararının neden hukuka aykırı olduğu gerekçeleriyle açıklanmalıdır. Mahkeme, başvurunun usul ve esas yönünden hukuka uygun olup olmadığını değerlendirir. Bu süreçte, başvuru sahibi Türkiye’de kalmaya devam etmek istiyorsa “yürütmenin durdurulması” talebi de dilekçede yer almalıdır. Hukuki niteliği itibariyle iptal davası olan bu dava; oturma izni başvurusunun reddi kararının yurt dışı temsilcilikleri tarafından verilmesi halinde Ankara İdare Mahkemesinde, valiliklerden alınması halinde ilgili valiliğin yargı çevresi içinde bulunan idare mahkemesinde açılır. Dava dilekçesinde, ikamet izni başvurusunun haklılığını ortaya koyan bilgi ve belgeler sunulmalıdır. Mahkeme tarafından verilecek karar, başvuru sahibi açısından bağlayıcı olacaktır.
İdare mahkemesi tarafından verilen karara karşı, kararın taraflara tebliğinden itibaren 30 gün içinde istinaf başvurusunda bulunulabilir. Bu başvuru, kararı veren mahkeme aracılığıyla bölge idare mahkemesine yapılır. Bölge idare mahkemesinin vereceği karar kesin nitelikte olup, temyize konu edilemez.
Türkiye’de ikamet izni başvurusunun reddi durumunda yabancıların hukuki koruma yolları mevcuttur. Bu yollar; idari itiraz ve yargı yoluyla iptal davasıdır. Sürelerin dikkatle takip edilmesi, hak kaybının önlenmesi açısından önem arz eder. Bu sürecin, hatalı veya ihmali işlemlerden dolayı menfi sonuçlanmaması için deneyimli bir yabancılar avukatından destek alınması, en doğru yaklaşım olacaktır. Bu bağlamda Bursa Avukat ve Bursa Yabancılar Avukatı olarak Yabancılar Hukukunun alanına giren tüm konularda uzman Yabancılar Hukuku Avukatı kadromuz ile Türker Hukuk Bürosu olarak hukuki destek ve danışmanlık hizmeti vermekteyiz.
Oturma izni müracaatları ve olası red kararına karşı başvurulacak hukuki yollarla ilgili sorularınızı Bursa Avukat ve Bursa Yabancılar Hukuku Avukatı olarak Türker Hukuk Bürosu’na sorabilirsiniz.
