Vergi cezaları vergi hukukunun uygulamada en fazla karşılaşılan konularının başında gelmektedir. Öyle ki; vergi mahkemelerinin iş yükünün çok büyük bir kısmını mükelleflere gelen vergi cezalarının iptal edilmesi için açılan davalar oluşturmaktadır. Bu nedenle biz de bu yazımızda vergi cezaları konusunu ele aldık. Aşağıda vergi cezalarının nasıl ve neden düzenlediği ile olası bir vergi cezanın kesilmesi durumunda başvurulabilecek hukuki imkanlar ayrıntılarıyla yer almaktadır. Bursa Avukat ve Bursa Vergi Hukuku Avukatı olarak genel anlamda Vergi Hukukunun konusuna giren tüm alanlarda, özel anlamda ise vergi cezaları konusunda uzman Vergi Hukuku Avukatı kadrosu ile Türker Hukuk Bürosu olarak yanınızdayız.
Vergi Ceza İhbarnamesi Nedir?
Vergi ceza ihbarnamesi, vergi dairesi tarafından düzenlenen ve mükellefe bir vergi suçu veya usulsüzlüğü nedeniyle kesilen vergi cezasını bildiren resmi bir belgedir. Bu belge ile mükellefe, hangi sebeple ceza kesildiği, ceza tutarı, ilgili dönem ve hukuki dayanaklar yazılı olarak bildirilir. Vergi ceza ihbarnamesi, mükellefin cezaya karşı hukuki haklarını kullanabilmesi için önemli bir başlangıç noktadır.
Vergi Ceza İhbarnamesi Hangi Durumlarda ve Nasıl Düzenlenir?
Vergi ceza ihbarnamesi, mükellefin vergi mevzuatına aykırı hareket etmesi durumunda düzenlenir. Bu aykırlıklar genel olarak aşağıdaki başlıklar altında incelenebilir:
1-Vergi Ziyaı Durumları
Vergi ziyaı, mükellefin vergisini zamanında veya doğru şekilde ödememesi sonucu devletin vergi kaybına uğramasıdır. Örneğin, gelirini eksik beyan eden bir mükellef, eksik beyan edilen tutar üzerinden vergi ziyaı cezası ile karşılaşabilir. Örneğin; Bir şirket, gerçekleşen 1.000.000 TL gelirinin sadece 600.000 TL’sini beyan ederse, kalan 400.000 TL için vergi ziyaı oluşur.
2-Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük Halleri
Vergi mevzuatında öngörülen şekil ve esas kurallarına uyulmaması halinde uygulanır. Defter tutmamak, fatura kesmemek, beyannameyi süresi içinde vermemek gibi hallerde bu cezalar uygulanır. Örneğin; Bir lokanta, günlük satışları için fatura veya fiş düzenlemezse özel usulsüzlük cezası kesilir.
3-Sahte veya Yanıltıcı Belge Kullanımı
Gerçek bir işleme dayanmayan faturaların düzenlenmesi veya kullanılması, sahte belge kullanımı olarak kabul edilir. Örneğin, bir şirket, gerçekte almamış olduğu hizmet için fatura temin ederek gider yazarsa, bu durum sahte belge kullanımı kapsamına girer ve vergi cezasına neden olur.
4-Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Kâr Aktarımı
Bağlı şirketler arasında emsallere uygun olmayan fiyatlarla işlem yapılarak, vergi matrahını azaltma girişiminde bulunulması durumu da vergi cezasına neden olabilir. Örneğin, yurt dışındaki ana şirkete piyasa fiyatının altında mal satan bir şirket, karını yurt dışına aktardığı gerekçesiyle cezaya tabi tutulabilir.
5-Bilgi ve Belgelerin Gizlenmesi
Vergi incelemesi sırasında istenen belgelerin sunulmaması veya yanlış bilgi verilmesi durumu da vergi cezası doğmasının başka bir sebebidir. Örneğin, inceleme elemanının talep ettiği yevmiye defteri veya muhasebe fişlerinin ibraz edilmemesi durumunda vergi cezası kesilebilir.
Vergi Ceza İhbarnamelerine Karşı Hukuki Haklar ve Başvuru Yolları
Vergi ceza ihbarnamesi tebliğ edilen mükellef, bu cezaya karşı aşağıdaki hukuki yollara başvurabilir:
1-Cezalarda İndirim
Vergi cezalarında indirim, mükellefler veya vergi sorumluları adına düzenlenmiş olan vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarında belli bir oranda indirim yapılmak suretiyle kalan tutarın ödenmesine imkan sağlayan bir uygulamadır.
Cezalarda indirim uygulamasından:
• İhbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde ilgili vergi dairesine başvurulması,
• İkmalen, re’sen veya idarece tarh edilen vergi veya vergi farkının ve indirimden kalan vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının vadesinde veya 6183 sayılı Kanunda belirtilen türden teminat gösterilerek vadesinin bitmesinden itibaren 3 ay içinde ödenmesi,
• İhbarnamenin dava konusu yapılmamış olması, şartıyla yararlanılabilir.
Vergi cezasında indirim uygulamasına gidildiği takdirde Vergi ziyaı, Usulsüzlük ve Özel usulsüzlük, cezalarının yarısı (%50) indirilir.
2-Uzlaşma Yolu
Vergi Usul Kanunu’nun 376. ve 376/A maddeleri kapsamında, mükellefler vergi cezasının kesinleşmesinden önce vergi dairesiyle uzlaşma yoluna gidebilirler. Uzlaşma, idare ile mükellef arasında cezanın tutarı ve ödeme koşulları gibi hususlarda anlaşmaya varılmasıdır. Bu yöntem, özellikle zaman ve maliyet açısından yargı yoluna nazaran daha hızlı bir çözüm sunduğu için tercih edilmektedir. Ancak uzlaşma sağlanamaması halinde mükellefin dava açma hakkı saklıdır.
Uzlaşma Süreci:
Başvuru: Mükellef, vergi/ceza ihbarnamesinin tebliğinden itibaren 30 gün içinde uzlaşma talebinde bulunabilir.
Uzlaşma Komisyonu: Talep, ilgili vergi dairesince değerlendirilir ve mükellef, belirlenen tarihte komisyona davet edilir.
Görüşme: Taraflar (mükellef ve idare) ceza tutarı üzerinde müzakere eder. Ceza tutarının tamamı silinebileceği gibi belirli bir oranla da indirilebilir.
Uzlaşma Zaptı: Taraflar uzlaşırsa bu husus bir tutanakla kayıt altına alınır ve artık konu dava edilemez. Uzlaşılamazsa mükellef dava açabilir.
Vergi ceza ihbarnamelerine karşı başvurulabilecek iki önemli idari çözüm yolu olan uzlaşma ve cezada indirim, temel amaç olarak mükellefin yükünü hafifletmeyi hedeflese de hukuki nitelikleri, uygulanma şekilleri ve sonuçları bakımından birbirinden oldukça farklıdır.
Uzlaşma, mükellefin vergi dairesine başvurarak, cezanın ve/veya verginin tutarı üzerinde idareyle birebir müzakere yoluyla anlaşma sağlayabileceği bir yoldur. Bu yöntem, daha esnek bir çözüm mekanizması sunar. Uzlaşma süreci içinde, taraflar cezanın tamamı veya bir kısmı üzerinde anlaşabilirler. Hatta bazı durumlarda vergi aslı üzerinde dahi uzlaşma sağlanabilir. Uzlaşma görüşmeleri sonucunda düzenlenen tutanak, tarafları bağlar ve üzerinde anlaşılan miktar kesinlik kazanır. Bu nedenle uzlaşma sağlandığında artık bu konuda dava açılamaz.
Öte yandan, cezada indirim ise herhangi bir müzakere süreci içermeyen, tek taraflı bir idari kolaylıktır. Mükellefin cezayı dava konusu yapmaksızın ve uzlaşma talep etmeksizin, doğrudan kabul ederek belirli bir oran üzerinden indirimiyle ödeme yapması esasına dayanır. Bu yöntemde, indirilecek oranlar %50 ile sabittir. Mükellefin bu haktan yararlanabilmesi için vergi cezasının tebliğinden itibaren 30 gün içinde ödeme yapması gerekir.
Her iki yöntemde de ödeme ve indirim sağlansa da, uzlaşma çok daha esnek ve pazarlığa açık bir çözüm yoludur. Taraflar arasında karşılıklı müzakere yapılması nedeniyle, indirim oranı idarenin takdirine göre değişebilir ve çoğu zaman sabit indirim oranlarından daha avantajlı sonuçlar doğurabilir. Ayrıca uzlaşmada yalnızca ceza değil, bazı durumlarda vergi aslı üzerinde de anlaşmaya varılabilir. Buna karşılık cezada indirim yolunda, herhangi bir görüşme veya idareyle anlaşma söz konusu değildir; indirim oranları yasal olarak sınırlandırılmıştır ve idareye takdir yetkisi tanınmaz.
3-Vergi Ceza İhbarnamesine İtiraz
Vergi ceza ihbarnamesine tebliğ edildikten 30 gün içerisinde mükellef, doğrudan dava açabilir veya ihbarnameyi gönderen vergi dairesine itiraz edebilir. Ceza işleminde bir hata olduğu düşünülüyorsa ilgili hatanın düzeltilmesi için itirazda bulunulabilir. Bu hata halleri; ihbarname kesilen kişide hata, mükellefiyette hata, vergi konusunda hata, vergi değerinde veya miktarında hata, mükerrer vergilendirme olarak ifade edilebilir. Vergi ceza ihbarnamesine yönelik düzeltme hataları 5 yıllık hak düşürücü süresine tabidir. Vergiyi doğuran olayın gerçekleşmesini izleyen takvim yılı itibariyle süre başlamaktadır. Bu süreden sonra itiraz hakkı mevcut değildir. Vergi ceza ihbarnamesine itiraz sonrasında mükellef, 30 gün içerisinde cevap verilmemesi veya itirazın reddedilmesi halinde Vergi Mahkemesinde dava açabilir.
4-Vergi Mahkemesinde İptal Davası Açılması
Vergi ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğinden itibaren mükellef 30 gün içerisinde iptal davası açabilir. Bu davaya vergi mahkemesi bakmakla görevlendirilmiştir. Yetkili Mahkeme, vergi dairesinin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesidir.
Vergi mahkemesinde iptal davası açılmadan önce, mükellefin:
- Uzlaşma yoluna başvurmamış olması gerekir. (Uzlaşma sağlanırsa dava hakkı düşer.)
- Cezada indirim talep etmemiş olması gerekir. (İndirim kabul edilirse dava açılamaz.)
Ancak, yukarıda anlatılan itiraz yapılması dava açılmasına engel değildir. Bu yol tüketilmeden de dava açılabilir.
İptal davasıyla birlikte, mükellef vergi cezasının tahsilatının dava sonuçlanıncaya kadar durdurulmasını talep edebilir. Bu talep İYUK m.27 gereğince, telafisi güç veya imkanzın bir zararın doğma riskinin olması ve vergi cezasının açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte bulunması halinde kabul edilir.
Vergi mahkemesi iptal davasında, vergi incelemesinin usulüne uygun yapılıp yapılmadığı, savunma hakkının tanınıp tanınmadığı, tarhiyat ve cezanın dayanağının kanuni olup olmadığı, vergi türü, miktarı ve dönemiyle ilgili hesaplama hatası olup olmadığı, ihbarnamenin tebliğ şekli ve süresinin mevzuata uygun olup olmadığını inceler. Yani mahkeme yalnızca idari işlemin hukuka uygunluğunu denetler; yerindelik denetimi yapmaz.
Mahkeme, ihbarnamenin hukuka aykırı olduğuna karar verirse işlem iptal edilir, bu durumda ceza tahsil edilmez veya ödenmişse iade edilir, ancak eğer işlemi hukuka uygun bulursa davayı reddeder ve ihbarname geçerli kalır. Mahkeme, vergi veya cezanın bir kısmını hukuka aykırı bulursa sadece o kısmı da iptal edebilir. Taraflar, vergi mahkemesi kararına karşı 30 gün içinde itraz edip istinaf yoluyla dosyayı bölge idare mahkemesine gönderebilir. Bölge idare mahkemesinin kararları belirli hallerde Danıştay’a temyiz edilebilir.
Görüldüğü üzere vergi ceza ihbarnamelerine karşı başvurulabilecek farklı alternatifler bulunmaktadır. Bu yolların her biri kendi içinde detaylı unsurlar içermektedir. Bu nedenle herhangi bir hak kaybına uğramamak için alanında uzman bir avukattan destek alınması çok faydalıdır. Bu bağlamda Bursa Avukat ve Bursa Vergi Avukatı olarak Vergi Hukukunun alanına giren tüm konularda uzman Vergi Hukuku Avukatı kadromuz ile Türker Hukuk Bürosu olarak hukuki destek ve danışmanlık hizmeti vermekteyiz.
Vergi cezaları ile ilgili sorularınızı Bursa Avukat ve Bursa Vergi Hukuku Avukatı olarak Türker Hukuk Bürosu’na sorabilirsiniz.
